Đất đai luôn là tư liệu sản xuất cực kỳ quan trọng
trong đời sống xã hội, chính vì vậy nên giá trị của đất đai rất to lớn. Những tranh chấp liên
quan đến vấn đề này rất phổ biến trong xã hội. Cần phải giải quyết thỏa đáng
những tranh chấp về đất đai, giúp cho các bên giải quyết những xung đột, mâu
thuẫn, qua đó góp phần tạo ra sự ổn định cho xã hội.
1. Khái niệm và các dạng tranh chấp đất đai
Theo Khoản 24, Điều 3, Luật Đất đai 2013 thì tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ
của người sử dụng đất giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai. Chúng
ta cần lưu ý: đối tượng của tranh chấp đất đai không phải là quyền sở hữu đất,
các chủ thể tham gia tranh chấp không phải là các chủ thể có quyền sở hữu đối
với đất. Đây là điều không phải bàn cãi vì Điều 53, Hiến pháp 2013 hay điều 4,
Luật đất đai 2013 quy định rất rõ đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại
diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý.
Trên thực tế, tranh chấp đất đai hết sức
đa dạng về chủ thể cũng như nội dung tranh chấp. Tuy nhiên, về cơ bản tranh
chấp đất đai được chia thành ba dạng như sau:
- Tranh
chấp về quyền sử dụng đất: là
những tranh chấp giữa các bên với nhau về việc ai có quyền sử dụng hợp pháp đối
với một mảnh đất nào đó. Trong dạng tranh chấp này chúng ta thường gặp các loại
tranh chấp về ranh giới đất; tranh chấp về quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền
với đất trong các quan hệ ly hôn, thừa kế; tranh chấp để đòi lại đất (đất
đã cho người khác mượn sử dụng mà không trả lại, hoặc tranh chấp giữa người dân
tộc thiểu số với người đi xây dựng vùng kinh tế mới…)
- Tranh
chấp về quyền, nghĩa vụ phát sinh trong quá trình sử dụng đất: dạng tranh chấp này thường xảy ra
khi các chủ thể có những giao dịch dân sự về quyền sử dụng đất hoặc các tranh
chấp liên quan đến việc bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư…
- Tranh
chấp về mục đích sử dụng đất: đây
là dạng tranh chấp ít gặp hơn, những tranh chấp này liên quan đến việc xác định
mục đích sử dụng đất là gì. Thông thường những tranh chấp này cũng dễ có cơ sở
để giải quyết vì trong quá trình phân bổ đất đai cho các chủ thể sử dụng, Nhà
nước đã xác định mục đích sử dụng đất thông qua quy hoạch sử dụng đất. Tranh
chấp chủ yếu do người sử dụng đất sử dụng sai mục đích so với khi được Nhà nước
giao đất, cho thuê đất.
Trên cơ sở khái niệm tranh chấp đất đai chúng ta có khái niệm giải quyết tranh chấp đất
đai như sau: “giải quyết tranhchấp đất đai là hoạt động của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền nhằm giải quyết
các bất đồng, mâu thuẫn giữa các bên để tìm ra các giải pháp đúng đắn trên cơ
sở pháp luật nhằm xác định rõ quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong quan hệ
đất đai”.
Việc giải quyết tranh chấp đất đai hiện
nay phải đảm bảo ba nguyên tắc dưới đây:
- Thứ nhất, luôn đảm bảo nguyên tắc đất
đai thuộc sở hữu toàn dân và Nhà nước là đại diện chủ sở hữu.
- Thứ hai, bảo đảm lợi ích của người sử
dụng đất, nhất là lợi ích kinh tế, khuyến khích tự hòa giải trong nội bộ nhân
dân.
- Thứ ba, việc giải quyết nhằm mục đích ổn
định kinh tế, xã hội, gắn với phát triển sản xuất, mở mang ngành nghề, tạo điều
kiện cho lao động có việc làm, phù hợp với đặc điểm và quy hoạch của từng địa
phương.
Có hai hình thức giải quyết tranh
chấp đất đai chính:
Giải quyết TCĐĐ theo
trình tự tố tụng (dân sự): việc giải quyết TCĐĐ tại
Tòa án được thực hiện theo quy định chung tại Bộ luật tố tụng dân sự. Theo đó,
cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp
pháp để khởi kiện vụ án tại Tòa án có thẩm quyền (Tòa án nơi có bất động sản
đó).
Người khởi kiện vụ án gửi
đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ đến Tòa án có thẩm quyền, thực hiện việc
tạm ứng án phí và hoàn chỉnh hồ sơ, đơn khởi kiện theo yêu cầu của Tòa án. Khi
Tòa án đã thụ lý giải quyết vụ án, sẽ tiến hành hòa giải để các đương sự thỏa
thuận với nhau về việc giải quyết vụ án. Khác với hoạt động hòa giải trước khi
khởi kiện, đây là giai đoạn bắt buộc trong quá trình giải quyết vụ án dân sự do
chính Tòa án chủ trì và tiến hành. Nếu hòa giải thành thì Tòa án sẽ lập biên
bản hòa giải thành, hết 07 ngày mà các bên đương sự không thay đổi ý kiến thì
tranh chấp chính thức kết thúc. Nếu hòa giải không thành thì Tòa án quyết định
đưa vụ án ra xét xử. Ngay trong quá trình xét xử, các đương sự vẫn có thể thỏa
thuận với nhau về việc giải quyết vụ án. Nếu không đồng ý các bên vẫn có quyền
kháng cáo theo trình tự phúc thẩm.
Giải quyết TCĐĐ theo
trình tự hành chính: trình tự này sẽ được áp
dụng đối với những tranh chấp mà các đương sự không có giấy tờ chứng minh quyền
sử dụng đất theo quy định và lựa chọn giải quyết tranh chấp tại UBND. Đối với
TCĐĐ giữa hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư với nhau thì khiếu nại đến chủ
thể có thẩm quyền giải quyết là Chủ tịch UBND cấp huyện. Nếu một bên hoặc các
bên đương sự không đồng ý với quyết định giải quyết lần đầu thì có quyền khiếu
nại đến Chủ tịch UBND cấp tỉnh.
Đối với tranh chấp giữa
tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức nước
ngoài, cá nhân nước ngoài với nhau hoặc giữa các đối tượng đó với hộ gia đình,
cá nhân, cộng đồng dân cư thì các đương sự này có quyền khiếu nại đến Chủ tịch
UBND cấp tỉnh. Nếu một trong các bên đương sự không đồng ý với quyết định giải
quyết lần đầu này thì có quyền khiếu nại đến Bộ trưởng Bộ Tài
nguyên và Môi trường để yêu cầu giải quyết.
Ngoài ra, Luật cũng có
quy định nếu đương sự không đồng ý với quyết định giải quyết
tranh chấp lần đầu thì vẫn có
quyền khởi kiện tại Tòa án nhân dân theo quy định của pháp luật tố tụng hành
chính. Quy định này tạo điều kiện thuận lợi cho các cá nhân, cơ quan, tổ chức
trong xã hội trong việc lựa chọn phương thức bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của mình, đảm bảo tính khách quan trong quá trình giải quyết TCĐĐ.
Bạn cần tư vấn pháp luật về các vấn đề liên quan vui
lòng liên hệ tổng đài: 1900 0069 để được các luật sư giỏi của chúng tôi tư vấn tốt nhất.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét